త్యాగరాజ యోగ వైభవం

ఆనంద భైరవి రాగం, రూపక తాళం
ముద్దుస్వామి దీక్షిత కృతం

ప|| త్యాగరాజ యోగ వైభవం, సదా శివం, సదాశ్రయామి

అ|| త్యాగరాజ యోగ వైభవం, అగరాజ యోగ వైభవం, రాజ
యోగ వైభవం, యోగ వైభవం, వైభవం, భవం, వం

చ|| నాగరాజ వినుత పదం, నాదబిందు కళాస్పదం
యోగిరాజ విదిత ప్రదం, యుగ పద్భోగ మోక్ష ప్రదం
యోగరూడ నామరూప విశ్వసృష్ట్యాది కరణం
యుగ పరివృత్త్యాబ్ద మాస దిన ఘటికాద్యావరణం

శ్రీ గురుగుహ గురుం, సచ్చిదానంద భైరవీశం
శివ శక్త్యాది సకల తత్త్వ స్వరూప ప్రకాశం
శం, ప్రకాశం, స్వరూప ప్రకాశం, తత్త్వ స్వరూప ప్రకాశం,
సకల తత్త్వ స్వరూప ప్రకాశం,
శివ శక్త్యాది సకల తత్త్వ స్వరూప ప్రకాశం

గోపుఛ్ఛ యతి వరుస: ఆవు తోక లాగా మొదట లావుగా ఉండి రాను రాను సన్నబడే మాటల ప్రయోగం.
త్యాగరాజ యోగ వైభవం, అగరాజ యోగ వైభవం, రాజ యోగ వైభవం, యోగ వైభవం, వైభవం, భవం, వం

త్యాగరాజ యోగ వైభవం = త్యాగమునందు రాజైన ఆ పరమేశ్వరుని యోగము యొక్క వైభవము
త్యాగము చేతనే అమృతత్వము లభించును. యోగము దానికి మార్గము. యోగమును ఉపదేశించినవాడు ఈశ్వరుడు. ఐశ్వర్య దాత అగుటచే అతని వైభవము ఇది. ఐశ్వర్యమంటే ధనము కాదు - ఈశ్వరుని లక్షణము, ఈశ్వరుడు ఇచ్చినది ఐశ్వర్యము. భావమేమంటే త్యాగము, యోగము, వైభవము - ఈ మూడింటికీ మూలము ఆయనయే.
అగరాజ యోగ వైభవం = పర్వతరాజు హిమవంతుని యోగముచే పార్వతిని పాణిగ్రహణమొనర్చిన వైభవము కలవానిని
రాజయోగవైభవం = జీవులకు మహారాజ యోగమునిచ్చు వైభవము గలవానిని, లేక రాజాధిరాజులచే సేవించబడు వైభవము కలవానిని
యోగ వైభవం = జీవాత్మ పరమాత్మల అనుసంధానము యోగము. అర్థనారీశ్వరుడై ఈ సంధానమునకు ప్రతీక అయిన వైభవము కలవానిని
వైభవం = విభవము కలవానిని
భవం = భవుని, ఈశ్వరుని (వానిన్ ఆత్మభవుని ఈశ్వరునే శరణంబు వేడెదన్ - అని భాగవత పద్యం).
వం = అమృత స్వరూపుని.
________________________________

స్రోతోవాహ యతి వరుస: నదీప్రవాహం లాగా మొదట్లో సన్నగా వుండి రాను రాను పెద్దదయే పద ప్రయోగం.
శం, ప్రకాశం, స్వరూప ప్రకాశం, తత్త్వ స్వరూప ప్రకాశం,
సకల తత్త్వ స్వరూప ప్రకాశం,
శివ శక్త్యాది సకల తత్త్వ స్వరూప ప్రకాశం
శం = సుఖమొసగు వానిని (శంకరుడు అంటే అర్థం ఇదే)
ప్రకాశం = వెలుగు వానిని
స్వరూప ప్రకాశం = స్వంత రూపముతో వెలుగు వానిని
తత్త్వ స్వరూప ప్రకాశం = వేదార్థమైన రూపముతో వెలుగు వానిని
సకల తత్త్వ స్వరూప ప్రకాశం = సర్వమైన వేదార్థముల రూపముతో వెలుగు వానిని
శివ శక్త్యాది సకల తత్త్వ స్వరూప ప్రకాశం = వేదార్థములనగా వేరేమియు కాదు శివ శక్తి - ప్రకృతి పురుష తత్త్వమే. ఈ వేదాంత సూక్ష్మమును తనలో దాచుకొని వెలుగు వానిని .. అని అర్థం.

కృతిలో యతి ప్రాముఖ్యత:
సంగీతమునకు "శ్రుతిర్మాతా లయః పితా" - శ్రుతి తల్లి, లయ తండ్రి.
లయ పాటను నడిపించును.
లయను నిర్దేశించునది తాళము.
తాళమునకు పది ప్రాణములు - కాలము, మార్గము, క్రియ, అంగము, గ్రహము, జాతి, కళ, లయ, యతి, ప్రస్తారము.
త్యాగరాజస్వామి కూడా సొగసుగా మృదంగ తాళము అనే కృతిలో "యతి విశ్రమ సద్భక్తి" అని చెప్పినారు.
యతి ఆరు విధములు.
ఇందులో గోపుఛ్ఛయతి వరుసగా 16, 12, 8, 4, 2, 1 అక్షరముల నిడివితో వచ్చును. ఇక్కడ అక్షరమనగా రాసిన అక్షరము కాదు, పాడునప్పుడు తాళము వేయుటలో రెండు తట్టులకు మధ్యనుండు కాలము (the smallest time interval in a taala, a beat).
స్రోతోవాహ యతి సరిగా దీనికి వ్యతిరేకము. 1, 2, 4, 8, 12, 16 అక్షరములతో వెలయుచున్నది.
ఈ యతుల ప్రయోగములో గూఢార్థముగ విశ్వరూపము నుంచి అణువు వరకు, అణువు నుంచి విశ్వరూపము వరకు సర్వము నిండియున్న ఈశ్వర తత్త్వమును దీక్షితులు ఆవిష్కరించినారు.
___________________________
"దీక్షిత కృతిరచనా దక్షత" అనే పుస్తకములో సంగీత సాహిత్య విద్యా విశారద శ్రీ నిరాఘాటం శ్రీరామకృష్ణ శాస్త్రిగారు రచించిన వ్యాఖ్య ఈ వ్యాసమునకు ప్రాణము. దానికి నా మిడిమిడి జ్ఞానాన్ని జోడించి మీముందుంచుతున్నాను. దీక్షితుల కృతులపై ఆసక్తి ఉన్నవారికి ఈ పుస్తకము ఒక వరము.
______________________________
శ్రీరామా, వింటున్నావా. ఇటువంటి చమత్కార యతి ప్రయోగములు నారాయణతీర్థుల తరంగములలో కనిపించునని శ్రీ శాస్త్రిగారు శలవిచ్చారు (నువ్వు చెప్పినటే!). నాకు తరంగాల సాహిత్యం బాగా తెలీదు గనక నేను దానిగురించి ఏమీ చెప్పలేను. ఓపిక ఉన్నవాళ్ళు ఆంధ్రభారతి సైటుకి వెళ్ళి వెతికి చెపితే బావుంటుంది.