ధనుర్మాసం కదా, నా చిన్నప్పటి ఆంజనేయస్వామి గుడి బాగా గుర్తొస్తున్నది. హబ్బ తెల్లారగట్ల నాలుగ్గంటల నించే గ్రామఫోను హడావుడి.
మా అమ్మా వాళ్ళ ఇల్లు మాచవరం ఆంజనేయస్వామి గుడికి కూతవేటు దూరంలో ఉండేది. చిన్న చిన్న గుడుల వాళ్ళు పండగలకీ పబ్బాలకీ ఉత్సవాలకీ మాత్రం గ్రామఫోను - లౌడుస్పీకరు సెట్టు అద్దెకి తెచ్చి పాటలు వేస్తుండేవాళ్ళు కానీ ఆంజనేయస్వామి ఆ చుట్టుపట్ల మంచి ఆదాయం ఉన్న దేముడు. అంచేత అప్పటికే సొంతానికి గ్రామఫోను - లౌడుస్పీకరు సెట్టు ఉండేది. ఆకాశవాణి గొంతు విప్పడానికి ఖరాగా ఒక గంట ముందే సుబ్బలక్ష్మి పాడిన శ్రీవేంకటేశ్వర సుప్రభాతంతో ప్రసారం మొదలయ్యేది. వాళ్ళ దగ్గర ఒక అరడజను కంటే రికార్డులు లేవనుకుంటా, అవే మార్చి మార్చి ఉదయం ఒక రెండు మూడు గంటలసేపూ సాయంత్రం ఓ రెండు గంటల సేపూ వేస్తుండేవాళ్ళు.
వాటిల్లో బ్రహ్మశ్రీ మల్లాది చన్ద్రశేఖర శాస్త్రిగారు చెప్పిన సుందరకాండ పురాణ ప్రవచనం నాకు చాలా నచ్చేది. కొద్దిగా బొంగురుగా ఉండే విలక్షణమైన ఆయన గంతు, శ్లోకం చదివే తీరు, వచనంలో విడమరిచి చెప్పేటప్పుడు ఒక తాతయ్య తన మనవలకి కథ చెబుతున్నట్టు చనువుగా కలుపుగోలుగా ఉండే మాట తీరు - అన్నిటినీ మించి హనుమంతుడంటే ఉన్న ఇష్టం, ఆయన కథ వినడం పట్ల ఆసక్తి - ఇవన్నీ కలిసి నన్ను ముగ్ధుణ్ణి చేసేశాయి.
ఒక రోజున .. నాకప్పుడు ఏడెనిమిదేళ్ళు ఉంటాయి. ఎవరో ఒక పెద్దాయన వచ్చి వరండాలో మా అప్పతో (నాన్నగారితో) మాట్లాడుతూ ఉండగా నేను ఏదో గొణుక్కుంటూ అటుగా వెళ్తున్నా. మా అప్ప నన్ను పిలిచి, ఏవిట్రా అదీ, గట్టిగా చెప్పూ అన్నారు. ఆ వయసులో జంకూ గొంకూ ఏముండవుగా - మొదలెట్టేశా - తతః అని మొదలు పెట్టారు సుందరకాండ. సుందరమైన కాండ గనక దీనికి సుందరకాండ అని పేరు .. ఇలా మొదలు పెట్టేసి చన్ద్రశేఖరశాస్త్రిగారి ప్రవచనాన్ని సుమారొక ఐదారు నిమిషాల పాటు వప్పజెప్పాను. మా అప్పా, ఆ వచ్చిన పెద్దాయనా దిగ్భ్రాంతులయ్యారు. నేనూ నెవ్వెరపోయాను - అప్పటిదాకా స్పష్టంగా గ్రహించలేదు అంతగా ఆ ప్రవచనం నా మనసులో ఇంకిపోయిందని. అదేమి పని గట్టుకుని నేర్చుకున్నది, రాసుకుని చదివినది అసలే కాదు.
తరవాత్తరవాత బడిప్రభావంలో పడిపోయి పుస్తకంలోనో కాగితమ్మీదనో చదివితేనే చదువు అనే భావన బలపడిపోయింది. ఈ విషయంలో బడిచదువు నాకు (బహుశ మనలో చాలా మందికి) చాలా అన్యాయం చేసిందనే అనుకుంటున్నాను. ఏనార్బర్లో ఉండే రోజుల్లో కొన్నాళ్ళు ESL పంతులుగా వాలంటీర్ చేశా. ముందు ఒక వారం రోజులు శిక్షణ ఇచ్చారు. అందులో చెప్పారు - నేర్చుకునే పద్ధతులు ముఖ్యంగా మూడు రకాలుగా ఉంటాయిట. చూపు (చదవటం), వినికిడి, స్పర్శ (చెయ్యడం). బడి బోధనా పద్ధతులు చూపు పద్ధతుల మీదనే దృష్టి కేంద్రీకరించి మిగతా పద్ధతుల్ని పూర్తిగా నిర్లక్ష్యం చేసేశాయి.
ఎప్పుడన్నా మీరు ఖాళీగా కూర్చున్నప్పుడో, వొంటరిగా డ్రైవు చేసుకుంటూ వెళ్తున్నప్పుడో ఎక్కణ్ణించో మనసులోతుల్లోనుంచి, జ్ఞాపకాల పొరల్లోనించి ఏవేవో గొంతులు, మాటలు, పాటలు అలవోకగా కదుల్తూ ఉంటాయి. విని చూడండి!
మా అమ్మా వాళ్ళ ఇల్లు మాచవరం ఆంజనేయస్వామి గుడికి కూతవేటు దూరంలో ఉండేది. చిన్న చిన్న గుడుల వాళ్ళు పండగలకీ పబ్బాలకీ ఉత్సవాలకీ మాత్రం గ్రామఫోను - లౌడుస్పీకరు సెట్టు అద్దెకి తెచ్చి పాటలు వేస్తుండేవాళ్ళు కానీ ఆంజనేయస్వామి ఆ చుట్టుపట్ల మంచి ఆదాయం ఉన్న దేముడు. అంచేత అప్పటికే సొంతానికి గ్రామఫోను - లౌడుస్పీకరు సెట్టు ఉండేది. ఆకాశవాణి గొంతు విప్పడానికి ఖరాగా ఒక గంట ముందే సుబ్బలక్ష్మి పాడిన శ్రీవేంకటేశ్వర సుప్రభాతంతో ప్రసారం మొదలయ్యేది. వాళ్ళ దగ్గర ఒక అరడజను కంటే రికార్డులు లేవనుకుంటా, అవే మార్చి మార్చి ఉదయం ఒక రెండు మూడు గంటలసేపూ సాయంత్రం ఓ రెండు గంటల సేపూ వేస్తుండేవాళ్ళు.
వాటిల్లో బ్రహ్మశ్రీ మల్లాది చన్ద్రశేఖర శాస్త్రిగారు చెప్పిన సుందరకాండ పురాణ ప్రవచనం నాకు చాలా నచ్చేది. కొద్దిగా బొంగురుగా ఉండే విలక్షణమైన ఆయన గంతు, శ్లోకం చదివే తీరు, వచనంలో విడమరిచి చెప్పేటప్పుడు ఒక తాతయ్య తన మనవలకి కథ చెబుతున్నట్టు చనువుగా కలుపుగోలుగా ఉండే మాట తీరు - అన్నిటినీ మించి హనుమంతుడంటే ఉన్న ఇష్టం, ఆయన కథ వినడం పట్ల ఆసక్తి - ఇవన్నీ కలిసి నన్ను ముగ్ధుణ్ణి చేసేశాయి.
ఒక రోజున .. నాకప్పుడు ఏడెనిమిదేళ్ళు ఉంటాయి. ఎవరో ఒక పెద్దాయన వచ్చి వరండాలో మా అప్పతో (నాన్నగారితో) మాట్లాడుతూ ఉండగా నేను ఏదో గొణుక్కుంటూ అటుగా వెళ్తున్నా. మా అప్ప నన్ను పిలిచి, ఏవిట్రా అదీ, గట్టిగా చెప్పూ అన్నారు. ఆ వయసులో జంకూ గొంకూ ఏముండవుగా - మొదలెట్టేశా - తతః అని మొదలు పెట్టారు సుందరకాండ. సుందరమైన కాండ గనక దీనికి సుందరకాండ అని పేరు .. ఇలా మొదలు పెట్టేసి చన్ద్రశేఖరశాస్త్రిగారి ప్రవచనాన్ని సుమారొక ఐదారు నిమిషాల పాటు వప్పజెప్పాను. మా అప్పా, ఆ వచ్చిన పెద్దాయనా దిగ్భ్రాంతులయ్యారు. నేనూ నెవ్వెరపోయాను - అప్పటిదాకా స్పష్టంగా గ్రహించలేదు అంతగా ఆ ప్రవచనం నా మనసులో ఇంకిపోయిందని. అదేమి పని గట్టుకుని నేర్చుకున్నది, రాసుకుని చదివినది అసలే కాదు.
తరవాత్తరవాత బడిప్రభావంలో పడిపోయి పుస్తకంలోనో కాగితమ్మీదనో చదివితేనే చదువు అనే భావన బలపడిపోయింది. ఈ విషయంలో బడిచదువు నాకు (బహుశ మనలో చాలా మందికి) చాలా అన్యాయం చేసిందనే అనుకుంటున్నాను. ఏనార్బర్లో ఉండే రోజుల్లో కొన్నాళ్ళు ESL పంతులుగా వాలంటీర్ చేశా. ముందు ఒక వారం రోజులు శిక్షణ ఇచ్చారు. అందులో చెప్పారు - నేర్చుకునే పద్ధతులు ముఖ్యంగా మూడు రకాలుగా ఉంటాయిట. చూపు (చదవటం), వినికిడి, స్పర్శ (చెయ్యడం). బడి బోధనా పద్ధతులు చూపు పద్ధతుల మీదనే దృష్టి కేంద్రీకరించి మిగతా పద్ధతుల్ని పూర్తిగా నిర్లక్ష్యం చేసేశాయి.
ఎప్పుడన్నా మీరు ఖాళీగా కూర్చున్నప్పుడో, వొంటరిగా డ్రైవు చేసుకుంటూ వెళ్తున్నప్పుడో ఎక్కణ్ణించో మనసులోతుల్లోనుంచి, జ్ఞాపకాల పొరల్లోనించి ఏవేవో గొంతులు, మాటలు, పాటలు అలవోకగా కదుల్తూ ఉంటాయి. విని చూడండి!
Comments
చిన్నతనంలో రామనవమికి ఆ గుడిదగ్గర పందిరివేసి పొద్దున్నా సాయంత్రం కొద్దిగా భక్తిగీతాలు, మిగతా రోజంతా చిరంజీవి సినిమా పాటలూ పిచ్చెక్కించేసేవారు. సరిగ్గా అదే టయింలో స్కూల్లో ఇయరెండ్ ఎక్జామ్స్ ఉండేవి. చికాకూ, తలనొప్పీ వచ్చి చాలా ఇబ్బందిగా ఉండేది. ఇహ రాత్రిళ్ళైతే రోడ్డంతా మూసేసి, తెర మీద సినిమాలో, స్టేజి మీద నాటకాలో, రికార్డింగ్ డాన్సులో... ఈ టాపిక్కు మీద ఓ నాలుగైదు బ్లాగు టపాలు రాయొచ్చు నా అనుభవాల్తో... :)
ఈమధ్య చాలాకాలం నుంచీ ఈ సినిమాలు గట్రా సాంస్కృతిక కార్యక్రమాలు ఆగిపోయాయని విన్నాను.
ఎం ఎస్ అమ్మ పుణ్యమా అని విష్ణు సహస్రం ఇలాగే హృదయస్థం అయింది.
"ఈ విషయంలో బడిచదువు నాకు (బహుశ మనలో చాలా మందికి) చాలా అన్యాయం చేసిందనే అనుకుంటున్నాను. "
మీరు చెప్పినది శిక్షణ పరంగా చేసిన అన్యాయం గురించి అనుకుంటా. అసల అన్యాయం మన పుస్తకాలలో మన చరిత్ర, మన సంస్కృతి లేకుండా చెయ్యడం. తెల్లోళ్లు రాసినదే చరిత్ర ఐపోయింది.
గుడి విషయానికొస్తే మా వూర్లో మా ఇంటిదగ్గర సత్యనారాయణ స్వామి గుడి ఉంది. ఇక్కడ హైద్రాబాదులో మాత్రం ఆనజనేయుల వారే! ఈ గుడిలో మంగళవారం శనివారం తిన్నన్ని ప్రసాదాలు పెడతారు. వడమాలలూ,అప్పాలూ, పులిహోరలూ మొక్కేవాళ్ళుంటారు ఆ రెండ్రోజులూ! అందుకే ఆ రోజుల్లో మాత్రం మిస్ కాకుండా వెళ్తాను.:-)
ఎన్ని రకాలు గా చేసినా గుళ్ళో పులిహోర రుచి ఇంట్లో రానే రాదు
naakoo ilaantive chaalaa anubhavaalunnai. avannee gurtochchayi
సనత్, బాగుంది.
నాగమురళి, ఇది మరీ బాగుంది. ఏప్రిల్లో రామనవమికి వీధిలో సినిమాలు మాకూ ఉండేవి. తప్పకుండ మీ అనుభవాలు రాయండి.
నరేష్, ఏమో అది మీ బోంట్లకి తెలియాలి. నేను ఇంజనీరింగ్ పాఠం మాత్రమే చెప్పాను. ఫౌండ్రీలో స్పర్శిస్తానంటే తోలూడుతుంది :)
సుజాత, కదా! కానీ అదేంటో నా చిన్నప్పుడు మరి మా ఆంజనేయుడికి ఇవన్నీ ఉండేవి కావు. ఇప్పుడున్నాయేమో. ఆ రోజుల్లో ఎక్కువగా ఆకుపూజ చేసేవారు - తమలపాకులతో సహస్రనామార్చన. ధనుర్మాసం రోజుల్లో పొంగలి ప్రసాదం పెట్టేవారు గానీ మిగతా రోజుల్లో పండ్లే. ఆ తరవాత పెద్దాచార్యులుగారు ధనుర్మాసపు రోజుల్లోనే పరమపదించారని, ధనుర్మాసపు ఆచారం ఆలయానికి అచ్చిరాలేదని ఏదో తీర్మానం చేసి, ధనుర్మాస ఉత్సవాలు చెయ్యడం మానేశారు. ఈ గుడికి ఇంకో విశేషం ఉన్నది - వాహన పూజకోసం, ముఖ్యంగా లారీల వాళ్ళు బాగా వచ్చేవాళ్ళు. లారీకి కాయతో దిష్టితీసి, ఆ చిప్పల్ని లారీ దాటి అవతలికి పడేట్టుగా విసుర్తారు. అటుపక్కనే ఒక అప్పర్ ప్రైమరీ స్కూలుండేది. ఆ బడి పిల్లకాయలు లారీ వెనకాల నించుని ఆ చిప్పల్ని కేచ్ పట్టి తీసుకు పోయేవాళ్ళని చెప్పి ఆ బడిని కొబ్బరి చిప్పల బడి అని పిలిచేవాళ్ళు. :) ఈ గుడిని గురించి రెండుమూడేళ్ళ కిందట చిల్లర శ్రీమహాలక్ష్మి అనే టపాలో రాశాను.
రాజ్ కుమార్, మీరు తెలుగుని తెలుగులిపిలో రాయాలి, దయచేసి.
వేణూ శ్రీకాంత్, నెనర్లు.
ఇక మా అమ్మగారు చదివే మహాలక్ష్మాష్టకం, లలితా సహస్రనామం, హనుమాన్ చాలీసా కూడా ఇదే రీతిలో మెదడులో తిష్ట వేసుకున్నాయి.
మా ఇంటిదగ్గర రామాలయంలో రాముడు అంత రిచ్ కాకపోవడం చేత శ్రీరామనవమికి మాత్రం ఎమ్మెస్ రామారావు గారి సుందరకాండ, సుబ్బలక్ష్మమ్మ హనుమాన్ చాలీసా వాటితో పాటు రాముడి మీద వేసే సినిమా పాటల్లో నాకు బాగా గుర్తుండి పోయినవి "శ్రీరామ నామాలు శతకోటి", "ఏమి రామ కథ శబరీ శబరీ" , "రామయ తండ్రీ ఓ రామయ తండ్రీ".ఈ పాటలు ఇప్పుడు విన్నా నాకు ఆ గుడి మైకులో విన్న ఫీలింగే వస్తుంది. ఇక ఉదయం, సాయంత్రం సుందర కాండ అయ్యాక,హనుమాన్ చాలీసా మొదలవడానికి మధ్య టైం లో మా ఏరియా పిల్లలకి (కేవలం పిల్లలకి మాత్రమె) అర్చకుల వారు ప్రసాదం పంచడం. దానికోసం నిలబడే లైన్లోనే నేను ముందంటే నేను ముందని అల్లరి చేయడం ఇప్పుడు గుర్తొస్తే మనసుని మలయ"మారుతం" తాకినట్టు ఉంటుంది.
మీరన్న మనసు లోతుల్లోంచి, జ్ఞాపకాల పొరల్లోంచి వినబడే గొంతులు టైం మెషీన్ లాంటివే.ఇప్పుడు నన్ను అక్కడికి తీసికెళ్ళి పోయాయి. తిరిగి రాడానికి మనసొప్పటం లేదు :((
సుజాత గారు ..గుడిలో చేసే పులిహార రెసిపీ నేను ఈ రోజు వ్రాస్తాను చూడండీ! ఇంట్లో చేయడానికి ప్రయత్నించండి.
ఆ అన్నమయ్య కీర్తనల రికార్డు పేరు "గీతాంజలి" అప్పట్లో అది వినిపించని గుళ్ళే లేవనుకోండి. నా అసంఖ్యాక ఆడియో కాసెట్లలో ఉందేమో చూస్తానుండండి. దొరికితే పంచుకుంటాను.
ఆ కాసెట్లలో "శ్రీనివాసమూ నీ హృదయం" (బాలూ)
"మా తల్లి అలివేలు మంగ"(సుశీల)
"ఏడు కొండల మీద ఏమున్నది" (రామ కృష్ణ, సుశీల) ఈ పాటలు బాగా గుర్తుండిపోయాయి. ఎంతగా అంటే ఇలా రాస్తుంటే గుర్తొచ్చేస్తున్నాయి. జగ్గయ్య వ్యాఖ్యానం ఆ రికార్డ్ కి ఒక అస్సెట్
కంజాచ్చునకు కాని కాయంబు గాయమె
పవన గూమిత చమ్మ బత్తి గాక
వెనకుంటు బొగనని వత్తంబు వత్తమె
దమదమద్దని తోడి దక్క గాక
..
..
డీకోడ్ చేసిన తర్వాత చాలా ఆశ్చర్యమేసింది.ఆ పద్యం దానికి పూర్తిగా వచ్చు. ఈ మధ్య శ్రీరామరాజ్యం లో సప్తాశ్వరథమారూఢం ప్రచన్డం కశ్యపాత్మజం కూడా నోటికి వచ్చింది. (సినిమా చూసి, పంఖాగా మారి టీవీ ముక్కలతో, ఎమ్పీత్రీలతో నేర్చుకుంది)
శంకర్,మాలాకుమార్, వనజవనమాలి, తేజస్వి, సుజాత - నెనర్లు మీ జ్ఞాపకాలు పంచుకున్నందుకు.
ఇక సుందరకాండ పారాయణకి వెళ్తూ మా అమ్మమ్మ నన్ను కూడా తీసుకు వెళ్ళ వలసి వచ్చేది. అలా తెలుసుకున్న విషయాలు ఎన్నో.
ఇక మీరన్నట్లు కొందరు విని నేర్చుకుంటారు, కొందరు చదివి నేర్చుకుంటారు, కొందరు చూసి, ఇంకొందరు చేసి నేర్చుకుంటారు. ఐతే ఒకలా ఎక్కువ నేర్చుకునే వారు ఇంకోలా నేర్చుకోరని ఏమీ లేదు. నేర్చుకున్నా నేర్చుకోకపోయినా, గుర్తు వచ్చినా రాకపోయినా, అన్ని sense కి జరిగే eposure ప్రభావమూ మొత్తం మీద మన ఎదుగుదల మీద కచ్చితంగా ఉంటుందని నా నమ్మకం, అనుభవం కూడా. అందుకే ఓపిక ఉన్నప్పుడు, సమయం అనుకూలించినప్పుడు నాకు ఇష్టమైనవి, మా పిల్లలు నేర్చుకోతగ్గవీ అనిపించినవి అలా play చేస్తూ ఉంటాను. అందులో కొన్నైనా వాళ్ళు తెలియకుండానే అందుకుంటుంటారు.
జిలేబి.
అయ్య బాబోయ్,
ఆ ఒక్కటీ అడక్కూడదండీ !
హుష్! టాప్ సీక్త్రేట్!
చీర్స్
జిలేబి.
మా ఇంటికి దగ్గరలోనూ ఆంజనేయ స్వామి గుడే.. నేను ప్రొద్దునే చదువుకోవడానికి లేచినప్పుడు, ఆ పాటలు వింటూ, గడిచిపోతూ ఉండేది.. అప్పట్లో లవ-కుశ సినిమా పాటలు కూడా పెడుతుండేవారు.. ఏ నిమిషానికి ఏమి జరుగునో పాట నాకు ఎప్పుడూ నోట్లో ఆడే పాట :)
హుమ్. ఎవరు వెనకబడి ఉన్నారో!!!
చేదుజ్ఞాపకాలనే గుర్తుకు తెస్తుంది.
కంటి మెర మెర లా , చెవులో దూరిన పురుగులా,
చెప్పులోని రాయి లా , నా సొంత వూరు మధురాను భూతు లలో ,
ఒకమరచిపోవలసిన బూతు జ్ఞాపకం.