రసప్లావితం
నిన్న సభలో పానుగంటి వారి సాక్షి వ్యాసాల గురించి చర్చ జరుగుతుండగా ఒక స్నేహితులు అడిగారు - 'రసప్లావితం' - అంటే ఏవిటని. నేనేదో కొద్దిగా ఆలోచించి సందర్భాన్ని బట్టి, రసంలో మునిగినది, తడిసినది, తద్వారా రసంతో నిండినది - అని వ్యాఖ్యానించాను.
ఇంటికొచ్చి ఒక పద్యకావ్యం టీకా తాత్పర్య సహితం చదువుతూ ఉంటే అందులో "సింధు లహరీ ప్లవన" అని వుంది. దానికి నదీ ప్రవాహంలో తేలినట్టి అని అర్థం చెప్పారు. అది చదవంగానో .. ఏ నాడో ఏడో క్లాసులోనో, ఎనిమిదిలోనో చదువుకున్న భౌతిక శాస్త్ర పాఠం గుర్తొచ్చింది - "ప్లవన సూత్రాలు" .. అంటే laws of flotation.
తమాషాగా ఉంది కదూ, మన భాషలో వాడుక తప్పిన భావాన్ని పాశ్చాత్య దత్తమైన భౌతిక శాస్త్రం ద్వారా గుర్తు చేసుకోవటం. నాకేవిటో గిలిగింతలు పెట్టినట్టైంది.
రసప్లావితం అంటే రసంలో తేలినది.
రసంలో మునగడానికీ తేలడానికీ చాలా తేడా వుంది. అది అనుభవైక వేద్యం.
ఆ విషయం ఇంకో మాటు .. కానీ .. అసలీ రసమంటే ఏవిటి?
లాక్షణికులు కావ్యం రసమయంగా వుండాలన్నారు. శ్లోకాలు నాకిప్పుడు గుర్తుకి లేవుగానీ, సంగీత నాట్యాల లక్ష్య లక్షణ నిర్దేశం చేసిన భరత ముని ప్రభృతులు రసానికి పెద్ద పీట వేశారు. నవరసాలన్నారు. మరి పూర్వపు విషయాల్ని వదిలి ఇటీవలికొస్తే, శ్రీశ్రీ కూడా పట్టుకుని, "కానీవోయ్ రస నిర్దేశం" అన్నాదు. ఇంకొంచెం ముందుకొస్తే శంకరాభరణం శంకరశాస్త్రి గారు (వేటూరి కలం బాలూ గళం ద్వారా) "రసికుల కనురాగమై, రస గంగలో తానమై" అన్నాడు.
అంటే మునగమనా? తేలమనా?
ఈ సమస్య ఎలా ప్లావితమౌతుంది?
నిన్న సభలో పానుగంటి వారి సాక్షి వ్యాసాల గురించి చర్చ జరుగుతుండగా ఒక స్నేహితులు అడిగారు - 'రసప్లావితం' - అంటే ఏవిటని. నేనేదో కొద్దిగా ఆలోచించి సందర్భాన్ని బట్టి, రసంలో మునిగినది, తడిసినది, తద్వారా రసంతో నిండినది - అని వ్యాఖ్యానించాను.
ఇంటికొచ్చి ఒక పద్యకావ్యం టీకా తాత్పర్య సహితం చదువుతూ ఉంటే అందులో "సింధు లహరీ ప్లవన" అని వుంది. దానికి నదీ ప్రవాహంలో తేలినట్టి అని అర్థం చెప్పారు. అది చదవంగానో .. ఏ నాడో ఏడో క్లాసులోనో, ఎనిమిదిలోనో చదువుకున్న భౌతిక శాస్త్ర పాఠం గుర్తొచ్చింది - "ప్లవన సూత్రాలు" .. అంటే laws of flotation.
తమాషాగా ఉంది కదూ, మన భాషలో వాడుక తప్పిన భావాన్ని పాశ్చాత్య దత్తమైన భౌతిక శాస్త్రం ద్వారా గుర్తు చేసుకోవటం. నాకేవిటో గిలిగింతలు పెట్టినట్టైంది.
రసప్లావితం అంటే రసంలో తేలినది.
రసంలో మునగడానికీ తేలడానికీ చాలా తేడా వుంది. అది అనుభవైక వేద్యం.
ఆ విషయం ఇంకో మాటు .. కానీ .. అసలీ రసమంటే ఏవిటి?
లాక్షణికులు కావ్యం రసమయంగా వుండాలన్నారు. శ్లోకాలు నాకిప్పుడు గుర్తుకి లేవుగానీ, సంగీత నాట్యాల లక్ష్య లక్షణ నిర్దేశం చేసిన భరత ముని ప్రభృతులు రసానికి పెద్ద పీట వేశారు. నవరసాలన్నారు. మరి పూర్వపు విషయాల్ని వదిలి ఇటీవలికొస్తే, శ్రీశ్రీ కూడా పట్టుకుని, "కానీవోయ్ రస నిర్దేశం" అన్నాదు. ఇంకొంచెం ముందుకొస్తే శంకరాభరణం శంకరశాస్త్రి గారు (వేటూరి కలం బాలూ గళం ద్వారా) "రసికుల కనురాగమై, రస గంగలో తానమై" అన్నాడు.
అంటే మునగమనా? తేలమనా?
ఈ సమస్య ఎలా ప్లావితమౌతుంది?
Comments
భౌతికశాస్త్రంలో శృంగము, ద్రోణి (crest and trough of a transitive wave) చదివాం. శృంగమంటే ఎత్తైన ప్రదేశం లేక కొండకొమ్ము (శిఖరాగ్రం) అని, శృంగారమంటే కొండెక్కడమని etymological meaning చదివి ఆశ్చర్యపోయాను. (శృంగమనే మాటకు వేరే అర్థాలు కూడా ఉన్నాయనుకోండి)
శృంగారం = కొండెక్కటం. ఇది మరీ తమాషాగా ఉంది. :-)
ఒక ఉదాహరణతో రసాన్ని అర్థం చేసుకోవచ్చు. శృంగారం వేరు. శృంగార రసం వేరు. మనుషులు నాలుగ్గోడల మధ్య చేసుకునేది శృంగారమైతే దాన్ని వర్ణనలోనో నటనలోనో సహానుభూతి చెందడం/చెందించడం "శృంగార రసం" అవుతుంది. ఆ సహానుభూతే రసం. ఇది సానుభూతి కంటే వేరైనది. సన్నిహితులు పోయినప్పుడు మనిషి అనుభవించేది విషాదమైతే, దాన్ని డైలాగులతోను అనుభావ విభావాలతోను సంచారి వ్యభిచారి భావాలతోను అభినయించడం కరుణరసమౌతుంది. నటనని నటనగా రసికుడు గుర్తిస్తూనే దాన్ని తన వాస్తవ జీవితపు పూర్వానుభవంతో అంతర్లీనంగా పోల్చుకుంటూ అనుభూతి చెందడం రసం.