తెలుగు పాఠం - మే 25

పదహారణాల ఆంధ్రుల కథ
ఈ కథ గురించి నేను ఒట్టేసి చెప్పలేను కానీ నాకు తెలిసింది (విన్నదీ, చదివిందీ) ఇది. బ్రిటీషు కాలంలో ఆంధ్ర దేశం నిజాము రాజ్యంగానూ, సర్కారు రాజ్యంగానూ రెండుభాగాలుగా ఉండగా నిజాము రాజ్యంలో నిజాము రూపాయలు చలామణిలో ఉండేవి. మామూలు (బ్రిటీషు సర్కారు) రూపాయికి పదహారు అణాలు అని లెక్క. కానీ నిజాము రూపాయికి కొంత తక్కువ విలువ ఉండేది - పన్నెండు అణాలో, పధ్నాలుగు అణాలో. అందుకని ఎవరైనా రూపాయిల్లో చెల్లింపు చేసినప్పుడు అది పదహారణాల రూపాయేనా అని విచారించేవారు. మెల్లగా అది తెలుగుతనానికి సర్వనామంగా తయారైంది. అమెరికాలో As American as the apple pie అంటారు.

గతవారంలో చర్చకి వచ్చిన మరికొన్ని ఆసక్తికరమైన పదాలు.
ఆజానుబాహుడు. ఈ పదాన్ని గురించి అక్కడే మంచి చర్చ జరిగింది. జాను అంటే మోకాలు సంస్కృతంలో. ఆజానుబాహుడు అంటే మోకాలుదాకా ఉండే చేతులు గలవాడు. శ్రీరాముని విశేషణాల్లో ఒకటి. తీర్చిదిద్దిన బలమైన దేహం కల పురుషుడు అనే అర్ధంలో ఇప్పుడు విరివిగా వాడుతుంటాము.

పరదార. ఇదీ సంస్కృతమే. దార అంటే భార్య. పరదార అంటే మరొకని భార్య. నిజదార అంటే తనభార్య. నిజదార సుతోదర పోషణార్ధమై అన్నాడు పోతన భాగవత నాంది పద్యంలో. దార సుతులు ధన ధాన్యములుండిన, సారెకు జపతప సంపద గల్గిన, శాంతము లేక సౌఖ్యము లేదు అన్నారు త్యాగరాజస్వామి.

గతవారపు పదాలు
పరవళ్ళు. ఈ పదాన్ని సర్వసాధారణంగా పరవళ్ళు తొక్కడం అనే రూపంలోనే వాడుతారు. అంటే అలలాగా పైకి ఎగసి కిందికి దుమకడం. ఇది యుద్ధంలో పనిచేసే గుర్రాలకి ఇచ్చే శిక్షణలో ఒక భాగం. చిన్ని కోడెదూడలుకూడా సహజంగానే ఇటువంటి గంతు వెయ్యడం చూస్తుంటాం. ఇటువంటి పైకి-కిందికి దుమికే అలలతో ఉధృతంగా ప్రవాహం ఉన్నప్పుడు గోదావరి పరవళ్ళు తొక్కుతోంది అంటారు. యవ్వనపు పొంగుకి, అణుచుకోలేని మానసిక ఉద్వేగానికి కూడా ఈ వాడుక సముచితం.
పొదుగు. దీని అర్ధాలు చాలామందే పట్టుకున్నారు. నామవాచకంగా ఆవు గేదె వంటి పాలిచ్చే జంతువుల స్తనభాగం. క్రియావాచకంగా రెండర్ధాలు; పక్షులు గుడ్లని పొదగడం (గుడ్లమీద కూర్చుని వెచ్చగా ఉంచుతుంది పిల్లలు బయటికి వచ్చేవరకూ - ఆ సమయంలో ఆ పక్షి తిండి తినదు, గుడ్ల పట్ల చాలా బాధ్యతగా ఉంటుంది), నగలో మణులు పొదగడం.
అనువు (అనవు). దీనికి నిఘంటువు లెస్స, యోగ్యము, అనుకూలము అని అర్ధం చెబుతోంది. ఆంగ్లంలో Appropriate, suitable అనుకోవచ్చు. సామెతని విద్యార్ధులందరూ బానే గుర్తు చేసుకున్నారు.
వేకువ. తెల్లవారు జాము. అరుణోదయ కాలం. బహుశా వేగుచుక్క (తెల్లవారు జామున కనబడే నక్షత్రం - ఇది నిజానికి శుక్రగ్రహం) కి ఏమన్నా సంబంధం ఉన్నదేమో. అదలా ఉండగా అసలు తెల్లవారు జాము, అరుణోదయ కాలం అనే వాడుకల కథ కూడా చాలా ఆసక్తికరం. ఇవెలా వచ్చాయో తెలుసునా ఎవరికైనా?
మేలము. పరిహాసం. జోక్ చెయ్యడం. దీన్ని సర్వసాధారణంగా మేలమాడుట అనే రూపంలో వాడుతుంటాము. మేళము అంటే అనేక వాయిద్యాలు కలిసిన సంగీతకారుల గుంపు. మేళవింపు అంటే కలయిక. అట్లావచ్చింది ఈ వాయిద్యాల మేళవింపుతో ఏర్పడిన మేళం. సన్నాయి మేళం స్థానే పాశ్చాత్య వాయిద్యాల గుంపయిన "బేండు" చేరడంతో అది "బేండు మేళం" అయింది.

ఈ పదాలకి అర్ధాలు చెప్పండి, జాలంలో, నిఘంటువులో వెతక్కుండా ..
మన మిత్రులు అడిగినవాటినే కొన్నిటిని ఇక్కడ పెడుతున్నా, మిగతావారికి ఏమైనా తెలుస్తుందేమోనని.

ఆనవాలు
తెరువు
కలిమి
సమ్మర్దం
విహ్వలం